Een
hanze of
hanza ('groep', 'schare' of 'gevolg' als van het
Oudhoogduits Hansa) was een samenwerkingsverband van handelaren en steden tijdens de
middeleeuwen. Door samenwerking probeerden ze hun handel te beschermen en uit te breiden. Vanaf het midden van de twaalfde eeuw ontstonden rond de Noord- en Oostzee samenwerkingsverbanden van Duitse kooplieden, parallel aan het systeem van de Italiaanse handelsnederzettingen, maar veel bescheidener van omvang. Het Zweedse eiland
Gotland was aanvankelijk het centrum waar handel met lokale handelaren werd gedreven door kooplieden uit
Denemarken,
Lübeck en later
Westfalen. Van Gotland uit werd ook handel gedreven met
Engeland,
Vlaanderen en
Novgorod, dat al in 1190 een Duitse vestiging had.