Een
variatie is in het algemeen het één- of meermalen herhalen van een muzikaal idee in iets andere vorm dan het origineel. Dat kan een
thema betreffen, een
karakter, een harmonische progressie, een ritme of metrum, of een combinatie van deze elementen. Ook kan een variatiewerk bestaan uit een 'thema met variaties'. In dat geval betreft de term de
variatievorm. Een thema met variaties wordt ook vaak
tema con variazioni genoemd, naar het Italiaans.