Islâhat Fermânı (Islâhat Hatt-ı Hümâyûn-û),
Osmanlı İmparatorluğu'nun
çöküş döneminde devletin yıkılmaktan kurtarılması amacıyla; siyasî kuruluşlar, kişi hakları ve yeni kurumların kurulması konularında yapılması tasarlanan köklü değişiklikler için
Sultan Abdülmecid zamanında yayımlanan
fermândır. Tanzimât Dönemi'nin önde gelen devlet adamlarından biri olan
Sadrazam Mehmed Emin Âli Paşa tarafından büyük Avrupa devletlerinin arzuları doğrultusunda hazırlanarak yürürlüğe konmuştur. İmparatorluk boyunca en önemli
fermânlar:
3 Kasım 1839'da
Tanzimât Fermânı ( Gülhane Hatt-ı Şerif-î ),
18 Şubat 1856'da Islâhat Fermânı
( Islâhat Hatt-ı Hümâyûn-û ), ve
1860'da da
Sultan Abdülaziz Fermânları olarak sıralanır. Bu
fermânlarla, devletin çöküşünün toplumsal ve ekonomik nedenleri araştırılmadan, bazı batı kuruluşlarını ve anlayışını devlete getirmekle devletin kurtarılabileceği sanılmış fakat bu
fermânlarla toplumdaki kuruluş ve anlayış ikileme düşmüş,
İslam dünya görüşü ve bu anlayışla kurulan kuruluşlarla birlikte
batı taklitçisi kuruluşlar arasındaki çatışmalar sonucunda toplumun içinde daha büyük sorunlar çıkmış, çöküşü önleyeceği düşünülen ıslâhat
fermânları, beklenen etkiyi gösterememiştir.