Rationalisatie of rationalisering in de sociologie is de overgang van een traditionele naar een rationele samenleving. Daarbij wordt de werkelijkheid in toenemende mate gesystematiseerd en geordend om de beheerbaarheid en voorspelbaarheid te vergroten. Het handelen gebeurt steeds meer op basis van de rede in plaats van traditie en dogma's. Kenmerken zijn het kapitalisme, efficiënt staatsbestuur, bureaucratie, rechtspraak, secularisering en de moderne wetenschap en technologie.