Wariacje – a w zasadzie temat z wariacjami, to samodzielna
forma muzyczna lub część większego utworu instrumentalnego:
sonaty,
symfonii,
koncertu o dość swobodnej budowie. Istotą wariacji jest przetworzenie
tematu lub jego motywów. Ilość przetworzeń zależy od inwencji kompozytora, waha się od kilku do kilkunastu. Temat może być własny, zaczerpnięty z dzieła innego kompozytora lub oparty na motywach z
muzyki ludowej. Wariacje mogą być na temat własny lub zapożyczony.