Konstantynopol stał się siedzibą
patriarchy w
381, gdy do czterech dotychczasowych stolic
patriarszych –
Rzymu,
Aleksandrii,
Antiochii i
Jerozolimy –
Sobór konstantynopolitański I dodał piątą: Nowy Rzym (
gr. Νέα Ῥώμη), czyli
Konstantynopol, sytuując ją jako drugą w hierarchii patriarchatów. Ustanowienie stolicy patriarszej w Konstantynopolu było wynikiem zabiegów
biskupów tego miasta, dotychczas skromnych
sufraganów Heraklei. Wśród hierarchii, wiernych i cesarzy przeważył pogląd, że skoro dotychczasowe
Bizancjum, którego znaczenie wynikało "tylko" z ruchu handlowego przez
Bosfor, stało się stolicą wschodniej części Cesarstwa, to powinno zostać wyniesione do rangi równej Rzymowi – starej stolicy. Mimo przeciwdziałania
papieży kolejne
sobory powszechne przyznały biskupom Konstantynopola godność patriarszą i wydzieliły im kanoniczne terytorium, składające się ostatecznie z całej europejskiej części
Cesarstwa Wschodniorzymskiego, diecezji
Ilirii (należącej do
cesarstwa zachodniorzymskiego) i całej
Azji Mniejszej.