Twierdza, forteca – ufortyfikowanemiasto, gród, klasztor. Czasem jest to samodzielna budowla o charakterze obronnym. Twierdze były budowane od starożytności do czasów II wojny światowej, na stałe przebywała w nich załoga. Określenie twierdza stosowane jest także w odniesieniu do więzienia, które znajdowało się na terenie twierdzy.