Vulkanisme is een verzamelnaam voor
geologische processen aan het oppervlak, die het gevolg zijn van het omhoog komen van heet materiaal uit het binnenste van een
planeet. Het omhoogkomende materiaal kan bestaan uit
magma (gesmolten
gesteente), maar ook uit
vluchtige stoffen zoals
gassen of
vloeistoffen. Als dergelijk materiaal het oppervlak bereikt spreekt men van een
eruptie of uitbarsting. Wanneer magma over het oppervlak uitstroomt, wordt het
lava genoemd. Een eruptie kan echter vergezeld gaan van explosies, waarbij ook puin en
as (
tefra of
pyroclastisch materiaal genoemd) weggeslingerd of de
atmosfeer ingeblazen worden. Op de plek van de eruptie kan een
vulkaan ontstaan, wanneer de eruptie explosief van aard is ontstaat een
krater.